Terapia glottodydaktyczna

Nauka czytania i pisania metodą glottodydaktyki

Współczesny człowiek powinien zdobyć umiejętność czytania i pisania, a powszechną tendencję w świecie stanowi dążenie do możliwie wczesnego wyposażenia dzieci w te umiejętności. Ich opanowanie stymuluje rozwój umysłowy oraz rozszerza możliwości zdobywania przez nie wiedzy o otaczającym świecie. Potocznie uważa się, że w przypadku dzieci niepełnosprawnych umysłowo trudności w uczeniu są zjawiskiem naturalnym, które wynikają z ogólnie niskiego poziomu inteligencji. Obserwując postępy w nauce czytania i pisania niektórych uczniów dojść można do wniosku, że nie wszystkie osoby z upośledzeniem umysłowym są opóźnione i niesprawne w zakresie tych czynności. Sukcesy w opanowaniu umiejętności pisania i czytania nie zależą wyłącznie od ogólnego poziomu umysłowego, wpływ na nie mają również specjalne zdolności i czynności, które towarzyszą procesowi czytania i pisania.

Nie bez znaczenia jest metoda, którą posługują się nauczyciele w nauce czytania i pisania osób z niepełnosprawnością intelektualną. Sukces w nauce czytania i pisania – zdaniem B. Rocławskiego, autora metody, zależy od autentycznego zainteresowania samego dziecka otaczającym go światem, właściwej zachęty ze strony nauczyciela oraz dostosowaniu zadań do indywidualnych możliwości dzieci.

Terapia glottodydaktyczna jest integralną częścią pracy terapeutycznej z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu umiarkowanym, której celem jest jego wszechstronny rozwój i jak najlepsze funkcjonowanie w środowisku. Nauka czytania i pisania nie jest najważniejszym zadaniem dla uczniów naszej szkoły, ale część z nich na podstawie wielospecjalistycznej diagnozy pedagogicznej, ma możliwość opanowania tej umiejętności w pewnym zakresie i wykorzystywania jej w samodzielnym, dorosłym życiu. Rozwijanie umiejętności czytania i pisania jest ściśle związane ze sferą poznawania świata i orientacji w bliższym i dalszym środowisku dziecka (w tym przypadku ważne dla niego jest np.: odczytywanie nazw produktów spożywczych w czasie robienia zakupów, nazw miejsc użyteczności publicznej, zakładów usługowych, pisanie imienia i nazwiska, adresu, życzeń okazjonalnych wypełnianie prostych druków urzędowych itp).

Metoda glottodydaktyki jest jedną z wielu metod nauki czytania i pisania. Jej zaletą jest właściwe, dla potrzeb każdego dziecka, wydłużenie czasu na przygotowanie do opanowania techniki czytania i pisania oraz położenie nacisku na ćwiczenia syntezy fonemowej wyrazów techniką ślizgania się z głoski na głoskę. Ze względu na różnorodność pomocy dydaktycznych połączonych z własną inwencją twórczą prowadzącego zajęcia jest dla dzieci bardzo atrakcyjna.

Zadania z zakresu tego rodzaju terapii traktowane są jako zadania służące ogólnemu rozwojowi umysłowemu, emocjonalnemu i społecznemu. Ich celem jest dążenie do osiągnięcia jak najwyższej sprawności analizatora słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego na miarę indywidualnych możliwości dzieci. Dla potrzeb naszej szkoły metoda glottodydaktyki jest modyfikowana i uzupełniana elementami innych metod, przede wszystkim metodą czytania globalnego G. Domana we wstępnej fazie nauki czytania, metodą odimienną, klasyczną terapią logopedyczną, usprawniającą komunikowanie się we wszystkich jego aspektach, elementami metody integracji sensorycznej, ćwiczeniami z zakresu terapii ręki.

Zajęciami objęte są dzieci ze starszych klas : klasy VI i klas gimnazjalnych, klas szkoły Przysposabiającej do Pracy. Dla każdego dziecka opracowany jest indywidualny plan terapii glottodydaktycznej, w którym uwzględniane są następujące ćwiczenia:

• globalne czytanie wyrazów o prostej budowie graficznej: zaczynamy od pojęć z najbliższego dziecku środowiska (imię, członkowie rodziny, moje ciało, to co mnie otacza) przechodząc do wyrazów dłuższych, trudniejszych związanych z opracowywanym aktualnie zagadnieniem programowym,
• ćwiczenia pamięci wzrokowej i słuchowej w oparciu o materiał obrazkowy i literowy,
• ćwiczenia umiejętności porównywania, identyfikowania i odpoznawania liter (zaczynamy od liter znacznie różniących się od siebie, występujących w danych osobowych dziecka, a dochodzimy do liter, które różnią się elementem graficznym lub umieszczeniem w przestrzeni), w miarę możliwości ćwiczenia te łączone są z ćwiczeniami artykulacyjnymi,
• realizacja ortofoniczna głosek (głoski trwałe, które mówimy długo; głoski nietrwałe, które mówimy krótko); ćwiczenia te traktowane są jednocześnie jako ćwiczenia oddechowe,
• ćwiczenia prostej syntezy i analizy sylabowej i syntezy i analizy sylabowej z utrudnieniamiwyrazów 2- i 3-sylabowych w oparciu o rozsypanki obrazkowo-sylabowe (utrudnieniamisą zawsze jakieś konkretne przedmioty, dobierane przez prowadzącego zgodnie z aktualną tematyką, np.: kasztany, liście, kulki z waty, korale, guziki, papierowe choinki, tak aby dziecko mogło tego dotknąć między częściami obrazków, które nazywa),
• ćwiczenia syntezy logotomowo-fonemowej i fonemowo-logotomowej wyrazów ze zwróceniem uwagi na łączenie na końcu lub na początku wyrazu najpierw samogłosek, następnie głosek trwałych, a na końcu nietrwałych, również z wykorzystaniem rozsypanek obrazkowo-wyrazowych, etykiet z pustymi miejscami do uzupełnienia ostatnich i pierwszych liter,
• ćwiczenia syntezy i analizy fonemowej sylab i wyrazów 3-, 4-, 5-fonemowych zawierających litery podstawowe: ponownie wykorzystuje się rozsypanki obrazkowo-fonemowe, ślizgawki literowe (często dodawany jest element dotykowy- różne faktury przygotowanych ślizgawek, po których dziecko wodzi palcem),
• ćwiczenia grafomotoryczne (przygotowanie do pisania) zaczynając od masaży wnętrza dłoni, stawów, palców, ćwiczenia trzech palców, swobodnego rysowania, kreślenia prostych kształtów,
• ćwiczenia pisania: odwzorowywanie liter, uzupełnianie ich fragmentów, kalkowanie, samodzielne pisanie prostych wyrazów (podpisywanie obrazków, uzupełnianie luk w tekście odpowiednimi wyrazami, rozwiązywanie prostych krzyżówek). Preferowane są litery drukowane, jako łatwiejsze w zapisie dla dzieci z obniżoną sprawnością grafomotoryczną, w miarę indywidualnych możliwości wprowadzane są litery pisane,
• rozwijanie komunikacji słownej, wzbogacanie słownika biernego i czynnego w oparciu o własne przeżycia, pracę z obrazkami i prostymi historyjkami.

• rewalidacja
• glottodydaktyka
• terapia